درسی از یک حادثه
از میان خطرات طبیعی، سیل پدیدهای است که اکثر مردم جهان را تحت تاثیر قرار داده است؛ به طوری که از
سال ۱۹۹۰ تا کنون حدود ۸٫۲ میلیارد نفر در سطح جهان با سیل مواجه شدهاند. شایان ذکر است که از میان
۱۰ کشور پر خطر از لحاظ سیل، ۹ کشور در آسیا قرار دارند.
پدیدهی سیل در عین حال که خود یک خطر طبیعی است، مانند بسیاری از بالیا، تحت تاثیر عوامل تشدید
کنندهی انسانی مانند توسعهی شهری کنترل نشده نیز قرار میگیرد. گسترش شهرها، آسیب پذیری ناشی از سیل
را افزایش میدهد؛ چون جمعیت و زندگی شهری را در مناطقی از زمین متمرکز میکند که پیش از آن کاربرد
دیگری داشته است. هم چنین توسعهی شهرنشینی به دلیل نفوذناپذیر شدن سطح خاک ، باعث افزایش روانابهای
سطحی میشود که این موضوع میتواند در خروج آب از راه کانالهای طبیعی، مانع ایجاد کند.
قبل از اینکه انسان در طبیعت دخالت کند بسیاری از اکوسیستمهای ما مانند دریاچهها در اثر کاهش بارشها
خشک شده و دوباره احیا شدهاند؛ اما وقتی این اکوسیستمها توسط انسان به صورت نابهجا تغییر کند، دیگر به
وضعیت قبل برنمیگردد.
از آنجایی که در آغاز سال ۹۸ کشور ما به دلیل سیلی گسترده دچار خسارات قابل توجهی شد که طبق آمار
اعالم شده ۷۸ کشته و بیش از ۳۰۰۰مصدوم به دنبال داشت، بر آن شدیم تا به موضوع مطابقت توسعه با اقلیم
که به نوعی از شاخص های توسعهی پایدار است، نگاهی بیاندازیم.
برای مثال در سیل استان فارس، نادیده گرفتن طبیعت در توسعهی شهر و تعدی به مسیل از دالیل وقوع این
سیل شمرده شدند.
در سیل دروازه قرآن شیراز، آب طی روندی طبیعی، از مسیری حرکت کرد که قرن ها در آن ، بخشی از روانابهای
موجود را به دریاچهی مهارلو میبرد. وقتی درهای طبیعی در مکانی به وجود آمده است، باید به دالیل شکل گیری
آن توجه کرد. در واقع، خسارات وارده در نتیجهی دست بردن بدون تدبیر در محیط زیست بود.
نکتهی جالب اینجاست که همین شدت و میزان بارش که در منطقهی دروازه قرآن باعث سیلی زیان بار شد، در
محوطهی تخت جمشید که بنایی تاریخی است، تنها باعث یک آبگرفتگی جزئی شد. آنچه این بنا را از آسیب جدی
نجات داد، شبکهای منسجم از آبراههها بود که طبق گفتهی باستان شناسان، از اولین سازههای ساخته شده در
این محوطهی باستانی بوده است. این آبراههها از نظر ارتفاع، پهنا و شیب به گونهای تعبیه شدهاند که تمامی آب
از منطقه خارج شود. این یعنی تطبیق دقیق توسعه با اقلیم.
در اینجا به بعضی از اقدامات تشدید کنندهی بحران سیل استان فارس که در تحلیلها و گزارشهای تخصصی
بیان شدهاند، اشاره میکنیم:
– تخریب پوشش گیاهی
– دست بردن در حریم رودخانه و تغییر اکو سیستم آن
– نبود کانالهای مناسب برای تخلیهی آب
– عدم پایبندی و التزام عملی به توسعهی پایدار
– عدم توجه به اقلیم در مهندسی ساختمانها
از آنجا که ایران کشوری حادثه خیز است، لزوم توجه به پدیدههای طبیعی از درسهایی است که میتوان از این
واقعه گرفت. مسالهی مهم در مورد این بالیا این است که اگر در جهت توسعهی پایدار حرکت کنیم، مدیریت
کاهش خطر میتواند اهرمی برای باال بردن تابآوری شهرها و روستاها شود و از خسارات ناشی از بالیای طبیعی
تا میزان زیادی بکاهد.
منابع:
– بررسی و تحلیل وقایع سیل فروردین ماه سال ۱۳۹۸-۲ . از دیدگاه زیست محیطی، الهه سلیمانی، مرکز
پژوهشهای مجلس شورای اسالمی.
– بررسی و تحلیل وقایع سیل فروردینماه سال ۱۳۹۸- ۵ . سیالب و خسارتهای وارده بر بخش مسکن و
شهرسازی، علی فرنام، سارا حمیدپور، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسالمی.
– وبسابت خبری “همشهری آنالین” – کد خبر: ۴۳۵۸۸۸ – news/ir.hamshahrionline.www://https
– وبسایت خبری خبر آنالین – کد خبر: ۱۲۴۴۸۷۵/ news/ir.khabaronline.www://https
https://www.asriran.com/fa/news 433448 :خبر کد – ایران عصر خبری وبسایت-
گردآورندگان: مریم مظاهری تهرانی و مینا مظاهری تهرانی
